Creatief Beheer/ Antenne Rotterdam is reeds 10 jaar in Rotterdam actief in projecten ter verbetering van de leefkwaliteit van achterstandswijken vanuit de filosofie het zelforganiserend vermogen en zelfreddend vermogen van gemeenschappen te verbeteren. Het grote aangrijpingspunt hierbij is de menselijke interactie en de natuur met als focus de openbare ruimte en de media. Dit zijn immers de plaatsen waar mensen elkaar ontmoeten, elkaar informeren en inspireren.

Door de jaren hebben we veel ervaring opgedaan op het gebied van wat cruciaal is binnen de wijkverbetering. En hoe we mensen kunnen betrekken bij het beheer, onderhoud en inrichting van hun directe omgeving.

Net zoals onze projecten zijn gegroeid is ook onze aanpak en methode geëvolueerd een korte samenvatting vanuit een vijftal principes/uitgangspunten/aannames waarop onze visie en aanpak gebaseerd is en waarvan uit hij ontwikkeld wordt.

1.    Mensen worden gezond en gelukkig door interactie met elkaar en de natuur.

Creatief Beheer ziet de stad en haar publieke domein als een intermenselijk relationeel gebeuren. De mens is zelf onderdeel van de natuur en dus ook de cultuur vloeit hieruit voort. Als je dus wijken wilt ontwikkelen, zouden mensen en hun onderlinge interactie aangrijpingspunt moeten zijn, met de intentie deze zodanig te beïnvloeden dat het zelforganiserend en zelfreddend vermogen van een gemeenschap wordt geoptimaliseerd.

Met name het feit dat menselijke interactie ook als natuurlijke omgeving te beschouwen is, maakt duidelijk waarom mensen die midden in het maatschappelijk leven staan (de beslissers en bestuurders) wellicht minder behoefte aan ‘natuur’ hebben. Het maakt ook duidelijk waarom met name de zwakkeren, ouderen en kinderen in onze samenleving meer afhankelijk zijn van hun directe omgeving en zowel op het gebied van menselijke interactie en de natuur in een situatie zitten, die op beide gebieden tekort schiet. In een dergelijke situatie wordt het effect van individuele hulpverlening ook minder, immers de basissituatie van het individu is niet gezond.

2.    Beheer, Onderhoud en Inrichting als dynamische ontwikkelaar

Beheer en onderhoud, de dagelijkse zorg voor elkaar en omgeving wordt door  Creatief Beheer gezien als een zeer effectieve manier om een wijk te ontwikkelen.

Juist vanwege het feit dat beheer, onderhoud en groen jaren achtereen als kostenpost is beschouwd, hetgeen zo efficiënt en goedkoop mogelijk diende te geschieden.

Door beheer en onderhoud multifunctioneel te benaderen als investeringsmogelijkheid en ontwikkelaar van groen en interactie kan het van onontgonnen en vergeten gebied tot centrum van een dynamisch ontwikkelsysteem van de wijk gemaakt worden.

Om mensen te kunnen laten meedoen moet er iets veranderen in de huidige beheer, onderhoud- en inrichtingspraktijk. Het beheer en onderhoud dient leuk en inspirerend te zijn. En om mensen verantwoordelijk te maken, moet je ze eerst verantwoordelijkheid geven.

We merken keer op keer dat aanwezigheid in de openbare ruimte en persoonlijke communicatie enorm op prijs wordt gesteld en dat mensen langzaam maar zeker enthousiaster worden en mee gaan doen.

Belangrijk is ook dat de inrichting van de buitenruimte naar behoefte kan meegroeien, het gaat hier vooral om de inrichting van parken, pleinen en straten. Grote infrastructurele zaken, die de wijk koppelen aan de rest van de stad zijn beter centraal te regelen (gemeente).

De onderhoud en beheerpraktijk wordt gemaximaliseerd middels een participatief traject, dat ontwikkeld wordt en beheerd door de Creatief Beheer Tuinman (uitvoerend projectmanager). We werken met een parkmodule (ontmoetingsplek en uitvalsbasis) en een tuinclub module (participatief beheer en onderhoud).

Dit maakt het mogelijk beheer en onderhoud, samen met de inrichting tot een dynamisch zich ontwikkelend systeem om te vormen.

3.    Openbare Ruimte én Media als integraal interactie en communicatiedomein

Creatief Beheer ziet media en openbare ruimte als een continuüm. Dit is de plek waar mensen elkaar ontmoeten, communiceren, inspireren, e.d. Het is tegenwoordig net zo waarschijnlijk, zeker voor jongeren, dat je een buurtbewoner via internet leert kennen en spreekt, dan via de straat. Bovendien is imago en wijkbeleving gekoppeld en dit is sterk afhankelijk van de media.

Creatief Beheer zet media (televisie, internet) op allerlei manieren in teneinde iedereen positief te inspireren en de onderlinge communicatie te bevorderen. Momenteel werken we met Antenne Rotterdam aan een nieuwe webomgeving, die precies dit doet, een continuüm genereren tussen de fysieke openbare ruimte en de virtuele openbare ruimte.

4.    Organisch management: Leren en Groeien in de Praktijk

Creatief Beheer start direct met een praktijk, in de uitvoering worden gaandeweg vragen en problemen opgelost. Grote voordeel is dat theorie en praktijk niet gescheiden zijn en dat er onorthodoxe oplossingen worden gevonden, die passen in de gemeenschap.  Ook stimuleert dit de interactie tussen allerhande mensen en partijen, hetgeen indirect draagvlak en netwerk oplevert dat weer nodig is voor de ontwikkeling van het project.

Wil een wijkgemeenschap zich ontwikkelen, dienen er continu activiteiten en verbeteringen plaats te vinden. Dit geeft plezier, hoop, vertrouwen en bovendien draagvlak, netwerk en samenwerking groeit gestaag en geleidelijk. Creatief Beheer werkt daarom alleen trajectmatig en waarbij het project langzaam in omvang en waarde groeit op alle fronten.

Door eenmalige investeringen uit te smeren over meerdere jaren en deze te koppelen aan onderhoud- en beheergelden ontstaat een zichzelf ontwikkelend systeem met een jaarlijkse vaste financiering.

5.    Structurele Verankering; Communiceerbare en Meetbare methodiek en Sturing

Creatief Beheer probeert actief zichzelf overbodig te maken. Opzet is om ieder project/traject in 3 tot 5 jaar structureel te verankeren en te laten doorgroeien in de wijk. Hiervoor dient de gevestigde praktijk open te staan voor de voordelen van de aanpak en deze over te nemen.

Het is daarom belangrijk dat alle betrokkenen en participerende partijen kunnen zien wat de targets zijn en hoe deze bereikt worden. Dit alles wordt geformuleerd in de Creatief Beheer werkboeken per project, jaarlijks kunnen deze worden geëvalueerd en bijgesteld.

Om met name de aanpak structureel te kunnen uitbouwen en samenwerking mogelijk te maken, zijn we met partijen een ecosociale index aan het ontwikkelen, waarmee we de voortgang kunnen sturen en monitoren. Deze index meet de hoeveelheid interactie, groen en subjectieve beleving van mensen. Deze cijfers worden gekoppeld aan cijfers die al gemeten worden en gerelateerd zijn aan leefkwaliteit, b.v. veiligheid, hulpvraag, ziekenhuisopnames, schooluitval, e.a. Het is natuurlijk opzet dat deze laatste cijfers significant verbeteren door de Creatief Beheer aanpak.

Het eerste gedeelte van de index is om het directe effect van de aanpak te kwantificeren en het tweede gedeelte om het indirecte effect op gezondheid en welbevinden te meten van de wijkgemeenschap.

Grootste uitdaging momenteel is om het effect van de Creatief Beheer aanpak te versterken door samenwerking, hiervoor hebben we de schijf van drie bedacht. Deze kan dienen als richtlijn in de wijkaanpak en deze schijf bestaat uit drie gebieden, die alles met elkaar te maken hebben en alle drie natuurlijke en gezond makende interactie genereren.

Het eerste gebied is natuureducatie, wij dienen bewust te worden van onze eigen natuur en dat leren we van de natuur om ons heen. Het allerbelangrijkste is dit voor kinderen tot 12 jaar, net zoals ze leren lezen en schrijven, zouden ze ook de natuur moeten leren kennen.

Het tweede gebied is participatie. Je bereikt mooie groene buitenruimte met maximaal beheer en onderhoud natuurlijk alleen maar, als mensen gaan meedoen, participeren zoals dat tegenwoordig heet. En dat doen ze alleen maar als ze het leuk vinden, er goed in zijn en het nuttig vinden.

Het derde gebied is de openbare ruimte zelf, deze moet zo groen en zo divers mogelijk zijn, openbare schoolparken, geveltuintjes, fruitboomgaarden, huttenbouwplekken, etc.

Zie hier de ecosociale schijf: het handvat voor samenwerking en richting in de wijkaanpak. Het eerste gebied is momenteel de verantwoordelijkheid van de diensten Jeugd, Onderwijs en Samenleving en Sport en Recreatie. Het tweede gebied is de taak van de diensten Stedenbouw en Volkshuisvesting, Gemeentewerken en de Roteb. Het derde valt onder Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Rotterdamse GGD (gemeentelijke gezondheidsdienst).

Het spreekt voor zich, dat het ene direct met het andere samenhangt, door de aanpak goed te sturen en te evalueren middels de ecosociale index wordt de wijkaanpak automatisch beter en effectiever, zonder overigens meer geld te kosten. Als daadwerkelijk aantoonbaar de medische hulpvraag in een wijk met deze aanpak zou dalen, wordt het interessant voor veel meer partijen, waaronder zorgverleners en verzekeraars, zo kan dan weer extra financiering worden gevonden. 

Het zou best zo kunnen zijn dat op deze manier wijkaanpak geld oplevert in plaats van dat het geld kost. Het publieke domein in een wijk is productief geworden !